Temiz Sayfa

Yavrunuzu her zamankinden daha sıcak mı buldunuz. Öncelikle dudaklarınızın sizi elinizden daha az yanılttığı bilmelisiniz. Ama esas öenmli olan nokta ateşini ölçmektir. Böylece vücut ısısının kaç derece olduğunu kesin olarak görebilirsiniz. Genellikle ateş olarak kabul edilen derece 38 derecenin üzerindeki değerlerdir. Dokunduğunuzda cildinin size sıcak gelmesi her zaman onun ateşi olduğunu göstermez.

ATEŞ NEDİR?
Ateş, çeşitli enfeksiyon hastalıklarının sık görülen bir belirtisidir. Ateşin vücudun savunma mekanizmaları üzerinde olumlu etkileri vardır, ancak yüksek ateş zararlı da olabilir. Zararları içinde en iyi bilineni ateşli havaledir.

Bakteri ve bakterilerin parçalanmasıyla ortaya çıkan toksinler, virüsler ve mantarların savunma hücreleri ile etkileşimi sonucu, “endojen pirojen” denen bazı maddelerin açığa çıkmasıyla beyinde ısıya hassas sinir hücreleri etkilenir ve ısı üretimi artarak ateş yükselir.

Vücut ısısı yükseldiğinde, vücut fizyolojik ve davranışsal yanıtlarla vücut ısısını düşürmeye çalışır. Özellikle terleme ile vücut ısısını azaltma yoluna gider. Hastalık, aktivite, çevre ısısı ve giyinme vücut ısısını etkileyen faktörlerdir.

Enfeksiyona bağlı ateşte eller ayaklar soğuk, kol ve bacak derisi dalga dalgadır, morarmıştır, gövde ve baş çok sıcaktır. Aşırı giyinme, çevre ısısının artışı ve egzersize bağlı ateşte ise eller-ayaklar sıcaktır ve de dalgalanmayla morarma yoktur.

Genellikle bebek ve çocuklarda ateşli durumların çoğunun nedeni akut viral enfeksiyonlardır. Ateş 41 derecenin üzerinde olmadıkça hastaya özel bir zarar vermez. Ateş vücudun enfeksiyonlarla savaşma yöntemlerinden biridir. 3 aydan büyük çocukların her ateşi çıktığında doktoru görmenizi gerektirecek bir durum olmayabilir. Kendi başınıza da çocuğunuzun ateşini kontrol altına alabilirsiniz.

NORMAL VÜCUT ISISI KAÇ DERECE OLMALI?
Her insanın vücut ısısı kendine özgüdür. Günün farklı saatlerinde farklı ısıda olabilir. Çocukların vücut ısısı yetişkinlerden daha yüksektir. Ateşi doğru değerlendirebilmek için çocuğun kendine özgü vücut sıcaklığını bilmek gerekir. Çocuğun vücut ısısı yaş, hastalıklar, aktivite, günün değişik zamanları, çevre ısısı ve giysilerine bağlı olarak değişiklik gösterir.

GÜN İÇİNDE VÜCUT ISISI DEĞİŞİR Mİ?
Gün içinde 1.1 dereceye kadar vücut ısısında değişiklik olması normaldir. Çocuklarda en yüksek vücut ısısı saat 17:00 ile 19:00 arasında, en düşük ısı ise saat 24:00 ile 06:00 arasında ölçülür. Ancak bu sistem ilk aylarda henüz oturmamıştır. Bu sistemin oturması için çocuğun 2 yaşından büyük olması gerekir. 3 ayın altındaki bebeklerde, büyük çocuklara göre daha az ateşlenme görülür.

ATEŞ NASIL ÖLÇÜLÜR?
Vücut ısısını çocuğun farklı bölgelerinden ölçebilirsiniz. Ağız içi, makat, koltuk altı veya kulak ateşin doğru ölçüldüğü başlıca bölgelerdir. Çocuklarda koltuk altından alınan ateş ölçümü çok güvenilir değildir. 2 yaşından küçük çocuklarda dil altı da ölçüm yapmak için pek uygun bir bölge değildir. Makattan ölçülen normal vücut ısısı 36.1-37.8 derece olarak kabul edilir ve akşam üstü saatlerinde makat 38.5 dereceye kadar yükselebilir. Koltuk altından vücut ısısı 36 ile 37.2 derece arasında değişir ve öğleden sonra 37.8 dereceye kadar çıkabilir. Ağız içi ve kulaktan ölçüldüğünde ise ortalama ısı 37 derecedir.

DERECEYİ NE KADAR SÜRE İLE TUTMALI?
Elektronik dereceler 3-4 dakika, kulak dereceleri ise saniyeler içinde gülvenilir ölçümler yapabilirler. Ancak kulak derecesi kullanıldığında ucunun bebeğin kulak kanalına iyi oturduğundan emin olmanız gerekir.

MAKATTAN DOĞRU ATEŞ ÖLÇÜMÜ İÇİN:
- Termometrenin ucu temizlendikten sonra, civa haznesi bulunan ucun kaygan olması için az miktarda vazelin ya da yağlı krem sürülebilir.
- Termometre silkelenerek civa kolonunun üst ucunun 36°C altına gelmesi sağlanır.
- Yatar pozisyondaki bebeğin her iki ayağı bir elle tutulup bacakları kıvrılarak karnına doğru itilir, diğer elle termometre işaret parmağı ve baş parmak arasında civa haznesinden 2-3 cm uzaktan tutulur.
- Zorlamadan termometre 2-2.5 cm ileri doğru itilir.
- Termometre 1-2 dakika kadar makatta tutulduktan sonra çıkarılır ve derece okunur.
- Termometre ateş ölçümünden sonra uygun şekilde (alkolle) temizlenir ve kendi kabında saklanır.

KAÇ DERECE YÜKSEK ATEŞTİR?
Her seviyedeki ateş tehlikeli sayılmaz. Kabul edilen ateş sınırları şöyledir:
Ateşsiz: 34.4-37.9
Ateşli: 38-39.9
Yüksek ateşli: 40 ve yukarısı

3 aydan küçük bebek ateşlenirse: Yenidoğan dönemindeki bebeklerde enfeksiyonla savaşma yeteneği kısıtlı oldugundan ciddi enfeksiyonlar gelişebilir. Bebeğin ateşi 38' in üzerine çıkarsa acilen doktorunuzu arayın. Doktorunuza danışmadan bebeğinize ilaç vermeyin. Ya da yavrunuzu hemen bir hastaneye götürün.

3 aydan daha büyük çoçuklar için: Ateş vücudun hastalıklarla savaşma yöntemlerinden biridir. Çocuğunuzun her ateşi çıktığında doktoru görmenizi gerektirecek bir durum olmayabilir. Dikkatli olmak koşuşuyla kendi başınıza da çocuğunuzun ateşini kontrol altına alabilirsiniz.

DİKKAT, BU DURUMLARDA DOKTORUNUZU ARAYIN!
- Çocuğunuzun ateşi 39 derece ve yukarısı ise,
- Çocuk çok hastaysa veya açıklayamadığınız hastalık belirtileri taşıyorsa,
- Bir şey içmek istemiyor, durmadan ağlıyor veya çok halsiz görünüyorsa,
- Çocuk ateşli havale geçiriyorsa. (Ateşli havale genelde çocuğunuzun ateşi normalden çok yüksek ise görülür. Havale anında çocugunuzun elleri ve ayakları şiddetli bir şekilde sallanmaya başlar ve gözleri arkaya doğru kayabilir. Ateşli havale genellikle 1-5 dakika sürer. Çocuğunuzun elinin veya kolunun birkaç kere sallanması onun havale geçirdiği anlamına gelmez.)
- Orta dereceli ateş (38-39.9) 24 saatten daha uzun sürerse ve ateşten başka burun akıntısı veya öksürük gibi başka hastalık belirtileri yoksa.
- Ateşi orta derecede 48 saatten daha uzun sürer ve ateş düşürücü ilaçlarla bile düşmezse.

ATEŞ TEDAVİSİNDE DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLAR
- Aşırı sıkı giydirme ve örtme: Anneler ve babalar, çocuk üşüyorum deyince hemen üzerini örtmeye meyillidirler. Bunda çocuğun üşüttüğü düşüncesi büyük rol oynar. Ancak aşırı kıyafet giydirme, ateşin daha fazla yükselmesine neden olabileceğinden, çocukları çok az giydirmeli, uyuturken giysiler daha da azaltılmalıdır. Terletme ile de ateş düşmeyeceği gibi, ateşinin daha da yükselmesine neden olduğu unutulmamalıdır.
- Doktora danışmadan ilaç kullanımı: Eğer çocuğun ateşi 38,9 dereceden daha düşük ise ve çocuğun genel durumu iyi görünüyorsa ilaç ihtiyacı olmayabilir. 38,9 derece üzerinde ateşli çocuğa asetaminofen veya ibuprofen içeren ateş düşürücüler ancak doktora danışılarak çocuğun yaşı ve kilosuna göre verilebilir. Eğer yaş ve kilosuna göre önerilen dozu bilmiyorsanız, mutlaka bir uzmana danışmalısınız. Ateş düşürücü ilaçlar sadece ateşi düşürmede yardımcıdır. Ateşe neden olan hastalığı tedavi etmezler. Bazılarının çok ciddi yan etkileri vardır. Bu nedenle kontrol altında ve dikkatli kullanılmalıdır.
Parasetamol: Piyasada çocuklarda kullanım için hazırlanmış damla, şurup, çiğneme tableti ve fitiller rahatlıkla bulunabilir. En erken 4 saatte 1 olmak üzere günde maksimum 5 kez verilebilir. Tedavi edici dozda verildiğinde yan etkisi yoktur. Ancak normalden fazla alındığında karaciğer ve böbrek zedelenmesine neden olur.
Ibuprofen: Ateş düşürücü ve ağrı kesici etkisi vardır. En çok 6 saatte 1, günde maksimum 4 kez alınmalıdır.
Aspirin: Reye sendromu denilen; ani karaciğer ve beyin hasarı ile seyreden hastalığa neden olduğu için, 12 yaş ve altındaki çocuklara aspirin verilmemelidir.

ATEŞ DÜŞTÜKTEN SONRA...
Çocuğun ateşi düştükten sonra bu eteşin bir hastalığın yan etkisi olduğunu hatırlamak ve ateşin gerçek nedenini bulmak gerekir. Çocuğun ateşinin altında yatan nedenlerin araştırılıp, tedavi edilmesi, hastalığın ileri yaşlarda ortaya çıkabilecek zararlı etkilerinin belirlenip önlem alınmasında ve ciddi hastalıkların erken teşhisinde büyük önem taşır. Böyle bir dönemde ve tedavi süreci için çocuğun ateşlenme süreleri ve vücut ısıları not alınmalıdır. Ayrıca çocukta görülen diğer belirtiler (kusma, halsizlik, deride dökülme vb.) iyice kontrol edilmelidir. Çocuğun beslenme düzeni ve su tüketimi de yakından takip edilmelidir.