New York Columbia Üniversitesi'nin ünlü kardiyoloğu Doç. Dr. Özgen Doğan, stres ve kalp krizi arasındaki ilişkiyi anlattı.
Stresin kalp krizi yaratma mekanizması nedir?
'Sempatik fon' denen vücudun hazır duruma geldiği an, hormonların salgılanmasıyla gerçekleşir. Pıhtılaşma mekanizmaları tetiklenir ve damarlarda yırtılan plaka sayısı artar. Damarlar daralır. Rahatlama teknikleri kullanıldığı zaman 'nitrik oksit' denen ve damarlarınızı genişleten hormonlar salgılanır.
DEPREMLE KALP KRİZİ SAYISI ARTTI!
Aşırı üzülmek kadar aşırı sevinmek de ani kalp krizlerine yol açar mı?
Her iki duyguyu da uçlarda yaşamak genelde aşırı salgılanmayan 'katekolamin' hormonlarının yüksek düzeyde salgılanmasına neden olur. Bu maddeler, ritim bozukluğuna yol açar. Kalbin şiddetli kasılmasına neden olur ve ani kalp ölümü gerçekleşir. Aşırı duygulanmanıza neden olan olaydan sonraki 4 ile 8 gün boyunca kendinize çok dikkat etmelisiniz. İlkel kültürlerdeki 'Voodoo' ölümlerini hatırlayalım. Kabile reisi, bir kişiyi parmağıyla gösterip onu kurban seçerek veya lanetleyerek ani kalp ölümlerine neden oluyordu. Beynimizde kalbi kontrol eden bölüm ilkel bir bölümdür ve limbik sistem olarak bilinir. Aynı zamanda bu bölüm; stres, iştah ve seksin yönetildiği yerdir.
Deprem korkusu ile kalp krizi arasında bir ilişki var mı?
Kaliforniya eyaleti Amerika'da en çok deprem olan yerlerden biri... 17 Ocak 1994'te meydana gelen deprem sırasında, kalp krizlerine bağlı ani kalp ölümlerinin sayısı arttı ve depremi takip eden iki hafta boyunca kalp rahatsızlığına bağlı ölümlerin sayısında belli bir düşüş gözlemlendi. Aslında bu sonuç hiç de şaşırtıcı değil! Türkiye'de hayatı boyunca bir kez olsun depreme tanık olmamış hiç insan yok! Bu olayın ruhsal stresini hepimiz çok iyi biliriz. Ölüm korkusu, aynı şeyin tekrar edip etmeyeceği stresi ve savaş kalp krizi oranlarını artıran önemli faktörlerdendir.
DEPRESYON RİSKİ DÖRT KAT ARTIRIR!
Depresyon ile kalp sağlığı arasında nasıl bir ilişki var?
Depresyonda olmanız, kalp sağlığı açısından hiç iyi değildir. Örneğin; kalp krizi sonrasında depresyon şikayetiniz varsa, depresyonda olmayan bir kalp krizi hastasına göre ölüm riskiniz dört kat artar. Depresyondaki hastaların, kalp krizi geçirme riski çok daha yüksektir. Buna bir de kızgınlık ve heyecan duygularını eklerseniz, durum çok daha vahimleşir. Örneğin; kalp krizi geçiren hastaların yüzde 50'sinde kriz öncesi depresyon görülür. Belirtilere gelince; uykusuzluk, hassasiyet, aşırı alkol tüketimi, sürekli yorgunluk ve özgüven eksikliği...
ÇOK GÜLENLER KRİZSİZ BİR HAYAT YAŞAR
Hangi duygu kalp krizi açısından en kötüsüdür?
Kızgınlık duygusu, kalp sağlığı açısından en zararlı olanıdır. Aşırı kızgınlık iki saat içinde kalp krizi geçirme olasılığını körükler. Saldırganlık veya kızgınlık, kolesterolden ve sigaradan daha tehlikeli bir risk faktörüdür. Kızgınlığın kaynağını belirleyip, bunu karşı tarafla konuşup halletmek en doğrusudur. Kızgınlığı etrafındakilere yansıtmak, yangının sıçrayıp büyümesi gibi kötü duyguyu yayar ve daha da yoğunlaştırır. Kızgınlık sonucu tansiyon yükselir, nefes daralır, kalp atış hızı artar, damarlarımız salgılanan hormonlar ile kasılır, kalbe daha az kan gider. Bunlar azaltılmalı veya giderilmeye çalışılmalıdır.
GÜLMEK EN İYİ İLAÇ
Kalp sağlığına en faydalı duygu halleri nelerdir?
Gülmek en iyi ilaçlardan biridir. Stresi azalttığı, düşmanca hisleri ortadan kaldırdığı ve saldırganlığı önlediği bilimsel bir gerçektir. 1997 yılında Stanford Üniversitesi'nde gerçekleştirilen bir deneyde, kalp krizi geçiren 48 hastanın yarısına günde 30 dakika komedi filmi seyrettirilirken, diğer yarısına ise seyrettirilmedi. Komedi filmini seyretmeyen grupta, bir yıl içerisinde daha fazla kalp krizi görüldü. Stresi azaltmak için en iyi çare gülen, pozitif düşünen ve iyimser dostların olduğu ortamlardır.
PAZARTESİ SENDROMU DOĞRUYMUŞ
Haftanın hangi günü ve günün hangi saati kalp krizi riski yüksektir?
Kalp krizleri genellikle pazartesi sabahları 7 ila 10 arasında gerçekleşir. Çünkü hafta başı ve stresin en yoğun olduğu dönem... En düşük yoğunluk ise cumartesi günleri yaşanıyor.
Ne tip kişiliklerde kalp krizi görülme riski yüksektir?
Her şeyi kendileri yapmaya çalışan, başarıdan başarıya koşan insanlarda kalp krizi oranı yüksektir. Bu tip kişiler, devamlı zamana karşı yarışırlar. Kısa süreye çok iş sığdırırlar ve genellikle saldırgan yapıdadırlar. Yavaş konuşan ve ağır hareket eden insanlardan nefret ederler. Genellikle eve iş getirirler. Eğer bir işte zaman sınırı varsa, daha üretken olurlar. Sporda kaybetmek onları saldırgan yapar. Zihinleri hep işle meşguldür. Yavaşlamaları, kendilerine ve aileye zaman ayırmaları gerekir.
ADRENALİN STRESLE ARTAR
Günlük yaşamdaki en zararlı stres kaynakları nelerdir?
Eşlerden birinin, çocukların veya yakın akrabaların ölümü, boşanma, ciddi hastalık, işten atılma ve çocukların evden ayrılması stres kaynakları arasında sayılır. Özellikle beklenmedik bir zamanda yaşadığınız duygusal stres, kanınızdaki adrenalin seviyelerini normalden 30 kat daha fazla artırır. Etrafınızda sizi destekleyen kişilerin olması kalp krizini önler.
YALNIZLIK KALBİ ETKİLER
Yalnız yaşayan insanlarda kalp hastalığı daha mı sık görülür?
Tabii ki yalnızlık ile kalp krizinin arasında önemli bir bağ var. Kalp hastası olan evli insanların, beş yıllık yaşama süresi yüzde 82 iken, bekarlarda bu rakam yüzde 50'lere düşüyor. Kalp hastasıysanız tabii ki evlenmeniz şart. Yalnız yaşayan veya evli olmayan insanların, tekrar kalp krizi geçirme oranları daha fazla. Eşlerden birinin ölümü, bir ay içinde diğerinin kalp krizi geçirme riskini yükseltiyor.
EN BÜYÜK TEHLİKE TRAFİK
Kalp hastalarında stres ne gibi problemler ortaya çıkarır?
Kalp hastaları, stres altında oldukları zaman diyet ve egzersiz programlarını uygulamazlar. Stresli olduğumuz zamanlarda vücudumuzun verdiği tepki, avcılıkla hayatımızı sürdürdüğümüz mağara günlerinden kalma bir reaksiyona benzer... Diğer bir deyişle vücut stresi, bir boğuşma ve yaralanma olarak algılar. Beklenen yaralanmaya cevap olarak kanın pıhtılaşma mekanizmalarını hızlandırır. Bugün avlanmak yerine trafikle boğuşuyoruz, bu bizi ruhsal olarak yaralayan bir şey... Trafikte vücut doğal reaksiyonunu göstererek, pıhtılaştıran mekanizmayı ortaya çıkarıyor, damarlarımız kasılıyor, böylece kalp damarımızı tıkayan pıhtı yüzünden kalp krizi geçiriyoruz. Yani kısacası durmaksızın çalan telefon ve trafik en belirgin stres kaynağı...
STRESSİZ BİR HAYAT YOK!
Bugünün yaşam koşulları ve stresi için ne söyleyebilirsiniz?
Dünya, her şeye rağmen geçmiş yüzyıllara oranla daha az stres altında... Çocuklarımızı öldüren salgın hastalıklar yok! Artk insan haklarına daha çok önem veriliyor. Çoğu ülkede insanlar, iyi bir eğitim alarak iyi yerlere gelebiliyor ve yaşam standartları yükseliyor. Bunun için üst sınıftan olmaya gerek yok! Şu an dünyanın her yerinde olan olayları anında öğreniyoruz ve dünya küçüldükçe bunlar bizi daha fazla etkiliyor. Uzun lafın kısası stressiz hayat mümkün değil, stres var olmanın yükü ve baharatı...